„PRZESZŁOŚĆ ZACHOWANA W PAMIĘCI STAJE SIĘ CZĘŚCIĄ TERAŹNIEJSZOŚCI „
STRONA W BUDOWIE
Stara Rawa – kościół drewniany p.w. św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza.
Parafia św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza.
Rys historyczny: Stara Rawa jest jednym z najstarszych osiedli na terenie zachodniego Mazowsza. Według legend i podań wieś założył ród Rawiczów. Prawdopodobnie tutaj znajdowała się pierwotna lokalizacja Rawy Mazowieckiej. Miejscowość znana była pierwotnie jako „Rawa”, dopiero po przeniesieniu Rawy Mazowieckiej na dogodniej położone miejsce dawną osadę zaczęto nazywać „Starą Rawą”, dla odróżnienia od Rawy Nowej, później nazwanej Mazowiecką. Przyjmuje się w związku z tym, że parafia mogła być tutaj utworzona już w pierwszej połowie XII w., a z pewnością istniała w XIII stuleciu. Możliwe, że po wspomnianych przenosinach pierwotna miejscowość podupadła i straciła na znaczeniu, stąd w potocznym przekazie spotykamy informację o odnowieniu erekcji parafii przez arcybiskupa metropolitę gnieźnieńskiego Jana Łaskiego (1510-1531) w roku 1521. Na podstawie zapisu w Liber beneficiorum Jana Łaskiego należy przyjąć, iż ponowna erekcja miała miejsce prawdopodobnie przed 1520 r., bowiem podczas spisywania tego dokumentu proboszczem parafii był ks. Jan Grotkowski herbu Ogończyk, kanonik Kapituły Łowickiej i oficjał łowicki, rezydujący na stałe w Łowiczu, który zmarł w 1520 r. i który utrzymywał z własnych dochodów kapelana, sprawującego w jego imieniu duszpasterstwo w Starej Rawie oraz pomagającego mu sługę kościelnego.
W 1616 r. rodzina Potockich ufundowała do głównego ołtarza kościoła obraz Matki Bożej Wniebowziętej, który zasłaniany jest obrazem świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza. W 1731 r. rozpoczęto w Starej Rawie budowę nowego, drewnianego kościoła parafialnego pod tym samym tytułem, który istnieje do dziś. Według powszechnie przyjętej informacji budowa była owocem starań biskupa pomocniczego gnieźnieńskiego Krzysztofa Dobińskiego, sfinansowana przez arcybiskupa metropolitę gnieźnieńskiego Teodora Potockiego, prymasa Polski. Ukończono ją ostatecznie dopiero po 20 latach, w 1751 r. Jak informuje zapis wizytacyjny archidiakona łowickiego, ks. Józefa Marcinkowskiego, z 1762 r. nowy kościół wyposażony w cztery ołtarze konsekrował bp Krzysztof Dobiński. Duszpasterstwo sprawowało tutaj dwóch kapłanów: proboszcz i wikariusz.
Jednonawowy, orientowany kościół o konstrukcji zrębowej zbudowano z drzewa modrzewiowego. Na jego wystrój, utrzymany w stylu barokowym, składają się: ołtarze boczne poświęcone św. Annie i św. Barbarze, chór wsparty na dwóch kolumnach, ambona, chrzcielnica, krzyż na belce tęczowej oraz konfesjonały przeniesione z poprzedniej świątyni. W ołtarzu głównym znajduje się – również przeniesiony z poprzedniej świątyni – obraz Matki Bożej, nazywanej Starorawską Panią, w srebrnych sukienkach wśród aniołów, zasłaniany obrazem przedstawiającym patronów parafii i flankowany ich figurami. Ołtarz zwieńczono malowidłem Świętej Trójcy. Za ołtarzem umieszczono dwie rzeźby, przedstawiające króla Dawida i Abrahama. Ściany zdobią stacje Drogi Krzyżowej, namalowane przez Kazimierza Wilczyńskiego w 1883 r. obok świątyni stoi dzwonnica o konstrukcji słupowej, wykonana z drewna, nakryta namiotowym dachem. Obie budowle oraz nagrobki znajdujące się na cmentarzu przykościelnym wpisane są do rejestru zabytków.
Na parafialnym cmentarzu grzebalnym znajduje się kaplica cmentarna pw. św. Juliusza, pochodząca z 1813 r.: murowana, otynkowana, kryta dwuspadowym dachem, posiadająca kamienną posadzkę. Uwagę zwraca jej barokowy fronton oraz ciekawy, barokowy ołtarz. Nad półkolistym oknem, znajdującym się na frontowej ścianie świątyni, umieszczona jest tablica z napisem „Boże litości, odpuść nasze winy”. Kaplica zwieńczona jest metalowym krzyżem, a do jej wnętrza prowadzą dwuskrzydłowe, drewniane drzwi.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii: (46) 831-41-69
Wsie: Adamów, Budy Trzcińskie, Dukaczew, Franciszkany, Helenków, Kaczorów, Kawęczyn, Kawęczyn B, Kawęczyn Nowy, Kolonia Starorawska, Marianka, Nowy Dwór, Nowy Dwór Parcela, Podfranciszkany, Podstrobów, Stara Rawa, Strzyboga, Trzcian, Trzcianna, Ulanów, Zazdrość
Sulejów – klasztor
Wysokienice – kościół murowany p.w. św. Marcina Biskupa.
Parafia św. Marcina, erygowana w 1347 r.
Rys historyczny: Parafię w Wysokienicach erygował w 1347 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki. W pierwszym kościele parafialnym znajdować się miało pięć ołtarzy. Na początku XVI w. duszpasterzowało przy nim dwóch kapłanów: pleban i wikariusz. Jego konsekracji miał dokonać dopiero w 1540 r. biskup sufragan gnieźnieński Jan Busiński, jednak nie wiadomo pod jakim wezwaniem. Świątynia spłonęła wraz z całą wsią Wysokienice dnia 20 X 1749 r. Nowy kościół, modrzewiowy, orientowany, o konstrukcji zrębowej, oszalowany, p.w. św. Marcina biskupa został wybudowany w 1758 r. z fundacji arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego Adama Komorowskiego, prymasa Polski, dokładnie na tym samym miejscu co poprzedni. Ponieważ po pożarze nie było już domu dla wikariusza, przy kościele duszpasterzował tylko jeden kapłan, ks. Tomasz Jachowicz, który ufundował trzy ołtarze. Wnętrze świątyni utrzymane było od początku w stylu późnobarokowym w powiązaniu z rokoko. Wskazują na to choćby późnobarokowe ołtarze boczne z rokokową dekoracją i obrazami świętych. Z czasem parafianie ufundowali ze składek dwa następne ołtarze, tak więc wrócono do pierwotnego stanu kościoła z pięcioma ołtarzami.
Wobec postępującego zubożenia, decyzją arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego Antoniego Kazimierza Ostrowskiego, prymasa Polski, w 1789 r. parafia została inkorporowana do prepozytury parafialnej w Głuchowie. Odtąd w Wysokienicach, już jako filii, rezydował i duszpasterzował jeden z trzech mansjonarzy głuchowskich. Inkorporacja nie była wieczysta: w 1869 r. kościół wysokienicki stał się na powrót parafialnym. W 1935 r., staraniem ówczesnego proboszcza ks. Jana Markiewicza, kościół został rozbudowany (powiększony o 78 m2), odnowiony wewnątrz i na nowo pokryty gontami. W 1956 r. od strony południowej dobudowano do niego kaplicę. W 2006 r. kościół przeniesiono do skansenu w Maurzycach koło Łowicza.
W latach 1991-1994 na tyłach starego kościoła, został zbudowany nowy, według projektu arch. Janusza Tofila i ks. kan. Wiesława Wasińskiego. Jego wyposażenie stanowią obiekty przeniesione ze starego drewnianego kościoła. 11 XI 1991 r. biskup pomocniczy warszawski Marian Duś wmurował kamień węgielny, a już 15 V 1994 r. biskup łowicki Alojzy Orszulik dokonał konsekracji świątyni. Nad świątynią góruje zwieńczona krzyżem wieża, usytuowana nad ścianą frontową. Na ścianie ołtarzowej wisi rzeźbiona w drewnie scena ukrzyżowania z Maryją i św. Janem. Po bokach nawy znajdują się kaplice św. Anny i św. Marcina. Po lewej stronie jest kaplica Matki Bożej z Dzieciątkiem. Uposażenie kościoła stanowią liczne obrazy: św. Anny i św. Jana Nepomucena
w prawej kaplicy, św. Marcina i Ukrzyżowania Pana Jezusa w lewej kaplicy, św. Józefa po lewej stronie nad wejściem do kaplicy Maryjnej oraz Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Huberta w tejże kaplicy, Trójcy Świętej nad chórem, św. Rocha nad wejściem do zakrystii, św. Wawrzyńca i św. Alojzego Gonzagi w zakrystiach, Świętej Rodziny i Matki Bożej Nieustającej Pomocy w sali katechetycznej. Okna kościoła zdobią witraże: dwa symbolizują sakrament Pokuty i Eucharystii, a pozostałe ukazują świętych.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii: 785-181-680
Wsie: Jasień, Michowice, Skoczykłody, Wilkowice, Wojska, Wysokienice, Złota
Zakroczym – klasztor
Zakroczym – parafia
Żdżary – kościół murowany p.w. św. Anny i św. Mikołaja Biskupa.
Parafia św. Mikołaja Biskupa, erygowana w XVI w.
Rys historyczny: Pierwsze wzmianki dotyczące parafii erygowanej w XVI w. odnaleźć można w aktach Kapituły Poznańskiej z 1529 r. W 1600 r. Maciej Leniek, kasztelan dorpacki, starosta rygski i nowogrodzki, właściciel Żdżar, na miejsce starego kościoła wybudował nowy, drewniany, p.w. św. Anny i św. Mikołaja biskupa. Przy kościele fundator wystawił także szkołę oraz mieszkania dla kilku księży. Hojnie uposażywszy kościół, za zgodą biskupa poznańskiego Wawrzyńca Goślickiego wcielił go do klasztoru Kanoników Regularnych św. Augustyna w Mstowie, którzy odtąd sprawowali przy nim duszpasterstwo. Po 70 latach, na tym samym miejscu, po rozebraniu w 1758 r. starego kościoła zbudowano kolejny. Tym razem ufundował go w 1760 r. kanonik regularny laterański Stanisław Koźbiałowicz. Konsekracji świątyni dokonał w 1764 r. biskup sufragan gnieźnieński Ignacy Augustyn Kozierowski. W 1850 r. na miejscu drewnianego kościoła z fundacji Józefa Morawskiego, dziadka bł. Marii Franciszki Siedliskiej, została ufundowana obecna, murowana, orientowana budowla.
Jednonawową świątynię z płaskimi stropami zamyka węższe, prostokątne prezbiterium, przy którym od strony północnej znajduje się zakrystia i czworoboczna wieża. Na wewnętrznych i zewnętrznych ścianach odnajdujemy bogato zdobione pilastry zwieńczone gzymsami. W fasadzie znajduje się arkadowa wnęka z portalem i półkolistym oknem. Wnętrze kościoła kryje trzy klasycystyczne ołtarze z ok. 1850 r.: w głównym swoje miejsce znalazł podarowany przez króla Jana Kazimierza obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w sukienkach z XVIII w. oraz napis: „Królowo pokoju módl się za nami”. Jest on zasłaniany wizerunkiem św. Mikołaja biskupa, a nad nim usytuowano malowidło Boga ojca z otwartymi ramionami. Po lewej i prawej stronie prezbiterium wiszą wota wdzięczności. Ołtarze boczne poświęcone zostały św. Annie i św. Józefowi oraz bł. Marii Franciszce Siedliskiej i bł. o. Florianowi Stępniakowi. Do wyposażenia jasnej, przestronnej świątyni, do połowy otulonej boazerią, należy także: kamienna chrzcielnica, ambona, figura Pana Jezusa oraz 23-głosowe organy. Ściany zdobią obrazy: św. Maksymiliana Kolbego, Sługi Bożego Stefana kard. Wyszyńskiego, św. Jana Pawła II oraz miedziane stacje Męki Pańskiej.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii: (48) 674-41-29
Wsie: Godzimierz, Jankowice, Promnik, Rokitnica Kąty, Rokitnica, Rudki, Sańbórz, Strzałki Nowe, Strzałki, Wał, Wierzchy, Zalesie, Żdżary
Żelazna – kościół murowany p.w. Wszystkich Świętych.
Parafia Wszystkich Świętych, erygowana prawdopodobnie w XV w.
Rys historyczny: Parafia została erygowana prawdopodobnie w XV w. Na podstawie Liber beneficiorum Jana Łaskiego wiadomo, że na początku XVI w. istniał tu kościół parafialny p.w. Wszystkich Świętych. Patronat należał do dziedzica wsi, wojewody rawskiego Prandoty. Proboszczem był Mateusz z Konina, który do pomocy miał dwóch wikariuszy i sługę kościelnego; utrzymywał ich z własnych dochodów plebańskich. Pierwszy kościół, prawdopodobnie drewniany, nie przetrwał długo, bowiem w 1584 r. miejscowy dziedzic Żelaznej i Trzciannej, M. Trzciński, wybudował nowy, drewniany, pod tym samym tytułem. Kościół ten istniał dwieście lat. Jak informuje zapis wizytacyjny archidiakona łowickiego ks. Józefa Marcinkowskiego, w 1762 r. był on zniszczony, chylący się ku upadkowi. Dlatego wkrótce potem, w latach 1778-1785, po pożarze starego kościoła, z fundacji Józefa Łuszczewskiego, starosty mszczonowskiego, wzniesiono nową, obecnie istniejącą świątynię, dedykowaną niezmiennie Wszystkim Świętym.
Ta neoklasycystyczna, murowana budowla na rzucie prostokąta posiada kolebkowe sklepienie. Ściany zdobią pilastry dźwigające belkowanie. Chór został umieszczony w szerokim przęśle kolebkowym. Całą polichromię wykonano według projektu Pawła Mitki. Fasadę i przybudówki zwieńczono trójkątnymi szczytami. Nad prostokątnym portalem wykonano okulus z wizerunkiem Matki Bożej. W centrum ołtarza głównego znajdują się obrazy z końca XVIII w.: Chrystus Ukrzyżowany, a nad nim Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Po bokach umieszczono figury świętych dominikańskich oraz obrazy: z lewej Matki Bożej z Dzieciątkiem, z prawej św. Andrzeja Boboli. Za ołtarzem dobudowano wąską zakrystię. Świątynię zdobią dwa tradycyjne ołtarze boczne: jeden poświęcony jest Najświętszemu Sercu Pana Jezusa, z figurką św. Antoniego, drugi – Matce Bożej Różańcowej i św. Józefowi. Wszystkie ołtarze wsparte są na bogato zdobionych rzymskich kolumnach z pozłacanymi głowica mi i bazami. We wnętrzu rozmieszczono stacje Drogi Krzyżowej, namalowane przez Stanisława Zarnickiego w 1886 r. W kościele są 8-głosowe organy z 1830 r. oraz usytuowana w bocznej kruchcie kropielnica z granitu, będąca jedynym świadkiem minionej przeszłości. Według prof. Chwalisława Zielińskiego jest to dawna kamienna chrzcielnica, pochodząca z XII w., starsza od chrzcielnic tego typu znajdujących się w archikolegiacie w Tumie koło Łęczycy, czy w Sulejowie nad Pilicą.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii: 885-283-848
Wsie: Brzozów, Dębowa Góra (nry 54-69a), Józefatów, Julków, Kazimierzów, Kwasowiec, Ludwików Nowy, Marianów (nry 24-30), Nowy, Pruszków, Rowiska Nowe, Rowiska Stare, Rzeczków, Rzędków, Rzędków Stary, Rzędków Nowy, Rzymiec, Wola Wysoka, Wólka Strobowska, Zalesie, Zglinna Duża, Zglinna Mała, Żelazna
