BUNKRY

„PRZESZŁOŚĆ ZACHOWANA W PAMIĘCI STAJE SIĘ CZĘŚCIĄ TERAŹNIEJSZOŚCI „

 

Schrony tzw. „Linii Pilicy”.

Moja przygoda z bunkrami tzw. Linii Pilicy zaczęła się kilka lat temu tj. w 2010 roku. Nie jestem wielkim miłośnikiem militariów, tak bardziej przy okazji moich zainteresowań historią w ogóle. Bardziej to traktuję jako miejsce wypoczynku i spacerów.  Często jeżdżę do Luboczy, Inowłodza aby odpocząć od codziennych spraw. Nie będę opisywał budowy tych bunkrów, ale moje przygody i zdjęcia.

 

LUBOCZ

Schron nr.1 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Schron znajduje się na prywatnym gruncie, niedaleko budynków państwa Świderków. Dostępny i częściowo zasypany w środku ziemią osuwającą się przez drzwi wejściowe. Dobrze widoczny. Nie zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego.

Schron nr.2 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Schron znajduje się przy polnej drodze, jadąc od Luboczy do trasy Rzeczyca – Nowe Miasto. Częściowo zasypany śmieciami. Dobrze widoczny. Bardzo dobrze widoczne numery seryjne wewnątrz i na zewnątrz bunkra. Ten bunkier pamiętam z czasów dzieciństwa, jak z ojcem przejeżdżałem koło niego, jadąc zaprzęgiem konnym z Gustawowa do Rzeczycy przez Lubocz. Jedyny bunkier w Luboczy przy którym jest dobrze zachowana szyna do mocowania karabinu maszynowego.

 

Schron nr.3 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Schron znajduje się na prywatnym gruncie państwa Świderków, w sadzie. Dostępny i częściowo zasypany w środku ziemią osuwającą się przez drzwi wejściowe. Słabo widoczny, zarośnięty chaszczami. Nie zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego.

 

Schron nr. 4 regelbau 58c – ringstand (tobruk) – wyburzony.

Bunkier znajduje się przy polnej drodze. Zniszczony. Widoczna bryła żelbetonu i niewielka część wystająca z ziemi.

Schron nr. 5 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Schron znajduje się na prywatnym gruncie przy drodze Rzeczyca – Nowe Miasto. Dostępny i częściowo zasypany w środku ziemią osuwającą się przez drzwi wejściowe. Dobrze widoczny. Nie zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego.

Schron nr. 6 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Schron znajduje się na prywatnym gruncie przy drodze Rzeczyca – Nowe Miasto po prawej stronie przed wsią Lubocz. Dostępny – dobrze widoczny. Częściowo oczyszczony. Nie zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego.

Schron nr. 7 regelbau 701 (będący garażem dla armat).

Schron  typu Regelbau 701 będący garażem dla działa przeciwpancernego lub innego. W ścianach bocznych w pewnej odległości od podłogi znajdowały się zagłębienia, gdzie były montowane drewniane belki które dawały przestrzeń do przechowywania amunicji.

Schron znajduje się w lesie po prawej stronie drogi Rzeczyca – Nowe Miasto przed wsią Lubocz. Dostępny – dobrze widoczny. Wyjątkowo przy tego typu schronu znajduje się rura kominowa do odprowadzania spalin.

Schron nr. 8 regelbau 668 (dla drużyny piechoty).

Regelbau 668 – schron bierny dla drużyny piechoty, 6-9 żołnierzy. Wyposażenie stanowiły drzwi 434PO1, drzwi 19P7, drzwi 410P9 zamykające wyjście ewakuacyjne, prycze, piec, filtrowentylatory, pancerne osłony anten oraz w nielicznych peryskop.

Schron znajduje się w lesie po prawej stronie drogi Rzeczyca – Nowe Miasto przed wsią Lubocz. Dostępny – dobrze widoczny. W środku oczyszczony ze śmieci.

Schron nr.9 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Schron znajduje się w lesie po prawej stronie drogi Rzeczyca – Nowe Miasto przed wsią Lubocz. Dostępny – dobrze widoczny. W środku oczyszczony ze śmieci. Odkopane wejście boczne do schronu. Nie zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego.

Schron nr.10 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Schron znajduje się w lesie po prawej stronie drogi Rzeczyca – Nowe Miasto przed wsią Lubocz. Dostępny – dobrze widoczny. W środku oczyszczony ze śmieci. Odkopane wejście boczne do schronu. Nie zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego.

Lubocz uchwyt.

Ciekawe urządzenie na wzgórzu. Nie mogę się dowiedzieć co to jest, czy to jest z czasów II Wojny Światowej. Wygląda to jak jakiś uchwyt do karabinu maszynowego. Kiedyś to się obracało, w tej chwili jest zardzewiałe.

 

Lubocz cmentarz sanitarny.

Prawdopodobne miejsce pochówku ofiar epidemii cholery jaka panowała na tym terenie w 1847 roku. W tym miejscu była grzebana ludność najbliższych wiosek.

Lubocz – Bartoszówka – rów przeciwczołgowy.Gdy żyła moja mama opowiadała, że w  roku 1944, gdy wojska niemieckie przegrywały na wschodzie wojnę, Niemcy zaczęli budować linię obrony przy Pilicy. Nad Pilicą w rejonie od Luboczy poprzez Inowłódz do Tomaszowa Mazowieckiego a dalej koło Sulejowa powstało kilkadziesiąt różnej wielkości bunkrów. Także powstawały transzeje i rowy przeciwczołgowe. Od rzeki Pilicy w miejscowości Lubocz, poprzez Bartoszówkę i Sierzchowy, w stronę Rawy Mazowieckiej ciągnął się kilometrami głęboki na 2 metry rów przeciwczołgowy. Moja mama Józefa Sypuła wraz ze swoim ojcem Józefem, jako kilkunastoletnia dziewczynka kopała ten rów wraz z innymi mieszkańcami z okolicznych wiosek. Do kopania rowu były zmuszane przez Niemców przeważnie kobiety, dzieci i starcy. Mama opowiadała, że na koniec dnia Niemcy kazali któremuś z kopiących aby wlał czystej wody do wanny i wrzucali kilka tabletek i mieszali. Tak robili wódkę i częstowali na fajrant Polaków. Mama mówiła, że byli dobrze traktowani przez Niemców.

Na polu pani Barbary Królak między Bartoszówką a Sierzchowami znajdował się około 50-cio metrowy niezasypany odcinek rowu przeciwczołgowego. Zdjęcia zrobione 28.03.2021 roku są już ostatnimi zdjęciami, gdyż nowy właściciel nieruchomości rolnej podjął decyzję o zasypaniu około 50 metrowego odcinka rowu przeciwczołgowego, ostatniego na terenie wsi Bartoszówka. Znika miejsce pamięci przymusowej pracy mieszkańców okolicznych wsi, zmuszonych przez hitlerowców. Szkoda takiej pamiątki.

 

Lubocz – Sierzchowy – rów przeciwczołgowy.

Znacznie dłuższy niezasypany odcinek rowu przeciwczołgowego, przynajmniej 200 metrów, znalazłem na polu przed samymi Sierzchowami, po prawej stronie jadąc od Bartoszówki.

 

ZAKOŚCIELE

Schron nr.1 regelbau 701 + regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Schron  typu Regelbau 701 będący garażem dla działa przeciwpancernego lub innego. W ścianach bocznych w pewnej odległości od podłogi znajdowały się zagłębienia, gdzie były montowane drewniane belki które dawały przestrzeń do przechowywania amunicji.

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Jest to połączenie dwóch schronów – biernego i czynnego. Schron Tobruk jest dobudowany do schronu większego dla armat. Schron Tobruk jest wykonany w okrojonym modelu bez pomieszczenia dla załogi. Jest tylko wejście i pomieszczenie dla strzelca. Dobrze zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego. Z boku wjazdu do schronu dla armat znajduje się mur zaporowy.

Schron znajduje się przy drodze bocznej w Zakościelu zarośnięty chaszczami.

 

Schron nr.2 regelbau 668 + regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Regelbau 668 – schron bierny dla drużyny piechoty, 6-9 żołnierzy. Wyposażenie stanowiły drzwi 434PO1, drzwi 19P7, drzwi 410P9 zamykające wyjście ewakuacyjne, prycze, piec, filtrowentylatory, pancerne osłony anten oraz w nielicznych peryskop.

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Jest to połączenie dwóch schronów – biernego i czynnego. Schron Tobruk jest dobudowany do schronu większego dla drużyny piechoty. Schron Tobruk jest wykonany w okrojonym modelu bez pomieszczenia dla załogi. Jest tylko wejście i pomieszczenie dla strzelca. Dobrze zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego. Z kominowym wyjściem awaryjnym.

Schron znajduje się przy drodze bocznej w Zakościelu zarośnięty chaszczami.

 

Schron nr.3 – basen przeciwpożarowy – zbiornik na wodę.

Schron znajduje się przy bocznej drodze w Zakościelu zarośnięty chaszczami.

 

Schron nr.4 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

W miarę  zachowana się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego. Schron znajduje się na polu uprawnym.

 

Schron nr.5 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Schron praktycznie niewidoczny, zasypany. Znajduje się w pasie drogowym na nowym osiedlu w Zakościelu.

 

INOWŁÓDZ

 

Schron nr.1 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego. Schron znajduje się na wzgórzu najbliżej ogrodzenia wokół kościoła św. Idziego. Przez dłuższy czas nie mogłem go zlokalizować. Dziś jest dostępny, dobrze widoczny. Pierwsze zdjęcia tego schronu gdzieś mi zaginęły.

 

 

Schron nr.2 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego. Schron znajduje się na wzgórzu w pobliżu ogrodzenia wokół kościoła św. Idziego. Przez dłuższy czas nie mogłem go zlokalizować. Dziś jest dostępny, dobrze widoczny. Pierwsze zdjęcia tego schronu gdzieś mi zaginęły.

 

 

Schron nr. 3 regelbau 701 ( będący garażem dla armat).

Schron  typu Regelbau 701 będący garażem dla działa przeciwpancernego lub innego. W ścianach bocznych w pewnej odległości od podłogi znajdowały się zagłębienia, gdzie były montowane drewniane belki które dawały przestrzeń do przechowywania amunicji.

Schron znajduje się na wzgórzu przy kościele św. Idziego, najbliżej drogi z Rawy Mazowieckiej do Opoczna.

 

Basen przeciwpożarowy zbiornik na wodę.

Są to dwa zdjęcia archiwalne, gdyż już nie ma tego basenu, został zniszczony w 2017 roku.

 

Schron nr. 4 regelbau 668 (dla drużyny piechoty).

Regelbau 668 – schron bierny dla drużyny piechoty, 6-9 żołnierzy. Wyposażenie stanowiły drzwi 434PO1, drzwi 19P7, drzwi 410P9 zamykające wyjście ewakuacyjne, prycze, piec, filtrowentylatory, pancerne osłony anten oraz w nielicznych peryskop.

Schron znajduje się na wzgórzu przy kościele św. Idziego, bliżej drogi z Rawy Mazowieckiej do Opoczna.

 

Schron nr. 5 regelbau 701 ( będący garażem dla armat).

Schron  typu Regelbau 701 będący garażem dla działa przeciwpancernego lub innego. W ścianach bocznych w pewnej odległości od podłogi znajdowały się zagłębienia, gdzie były montowane drewniane belki które dawały przestrzeń do przechowywania amunicji.

Schron znajduje się na wzgórzu przy kościele św. Idziego, bliżej drogi z Rawy Mazowieckiej do Opoczna.

 

Stanowisko armat.

Naprzeciwko kościoła św. Idziego, przy drodze do Rawy Mazowieckiej znajdowały się pozostałości (dość dobrze widoczne w terenie) stanowisk armat p-pancernych. Niestety zostały one zniszczone w 2017 roku.

 

2017 rok – zmiany.

Wiosną 2017 roku teren wzgórza wokół kościoła św. Idziego został zrekultywowany. Moim subiektywnym zdaniem jest to działanie tylko częściowo pozytywne. Bunkry są bardziej widoczne, ale przy okazji zniszczono kilka rzeczy. Zostały zniszczone okopy i transzeje z I i II wojny światowej; zniszczono zbiornik na wodę – basen przeciwpożarowy oraz  dobrze widoczne stanowiska armat także wykorzystywane w I i II wojnie.

 

Schron nr.6 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Słabo zachowana szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego. Schron ten znajduje się na terenie dawnego ośrodka wypoczynkowego „Elester”. Żeby znaleźć ten bunkier podchodziłem trzy razy, zajęło mi to ponad dwie godziny czasu. Kilkakrotnie okrążałem wzgórze i nic. Już miałem zrezygnować. Nie dziwię się, że nie mogłem znaleźć. Jest całkowicie przykryty ziemią i tylko widać otwór strzelniczy, który też jest zabezpieczony blachą stalową.

 

 

Schron nr.7 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Słabo zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego. Schron ten znajduje się na brzegu lasu na skarpie naprzeciwko cmentarza z I wojny światowej.

 

 

Schron nr.8 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Bardzo dobrze zachowała się szyna metalowa do mocowania karabinu maszynowego. Bardzo trudny do odszukania schron znajdujący się na wzgórzu za pomnikiem ofiar rozstrzelania.

 

 

Pomnik ofiar hitlerowców.

W tym miejscu Hitlerowcy w dniu 8 lutego 1944 roku rozstrzelali 30-tu mieszkańców Inowłodza i okolic.

 

Schron nr. 9 regelbau 701 ( będący garażem dla armat).

Schron  typu Regelbau 701 będący garażem dla działa przeciwpancernego lub innego. W ścianach bocznych w pewnej odległości od podłogi znajdowały się zagłębienia, gdzie były montowane drewniane belki które dawały przestrzeń do przechowywania amunicji. Schron znajduje się na terenie kopalni kruszywa w Inowłodzu od strony cmentarza żydowskiego.

 

Schron nr.10 regelbau 58c – ringstand (tobruk).

Ringstand 58c – schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie „Tobrukiem”. Na specjalnej szynie posadowiony był karabin maszynowy – typu MG34 lub MG42. Miał możliwość prowadzenia ognia okrężnego – czyli w każdym kierunku.

Najlepiej zachowany, jaki spotkałem do tej pory, schron bojowy typu Ringstand 58c (Tobruk). Znajduje się na terenie kopalni kruszywa w Inowłodzu tuż przy trasie do Spały. Bardzo dobrze zachowana prowadnica pod karabin maszynowy.