„PRZESZŁOŚĆ ZACHOWANA W PAMIĘCI STAJE SIĘ CZĘŚCIĄ TERAŹNIEJSZOŚCI „
STRONA W BUDOWIE
GŁUCHÓW – kościół murowany p.w. św. Wacława.
Parafia św. Michała Archanioła w Głuchowie, erygowana w 1338 r.
Rys historyczny: Parafię w Głuchowie erygował w 1338 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki. Kościół parafialny p.w. św. Wacława istniał tu już w XIV w., jest bowiem wspomniany w aktach konsystorza gnieźnieńskiego z początku XIV w. W roku 1419 odbyła się ponowna erekcja parafii. W 1499 r. za sprawą Fryderyka kard. Jagiellończyka, arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego, prymasa Polski, wybudowany został drugi kościół, posiadający trzy ołtarze. W 1779 r. parafia Głuchów została podniesiona do rangi prepozytury. W dziesięć lat później (1789) inkorporowano do niej, jako filię, parafię Wysokienice. W tym też czasie, w latach 1779-1786, staraniem ks. Wawrzyńca Grocholewskiego i jego następcy, ks. Franciszka Czajkowskiego, pobudowano obecny kościół – czwarty z kolei, a pierwszy murowany. Niestety, do końca XIX w. wciąż pozostawał w stanie surowym. Na początku XX w. wyremontował go i wyposażył ks. Edward Szczodrowski, doprowadzając do jego konsekracji, której dokonał 29 IX 1908 r. biskup sufragan warszawski Kazimierz Ruszkiewicz. Staraniem poprzednich proboszczów odrestaurowano wnętrze kościoła.
Orientowana, późnobarokowa świątynia obejmuje prostokątną nawę z węższym, prostokątnym prezbiterium. Po bokach nawy dobudowane są kaplice, a przy prezbiterium zakrystie, nad nimi loże. Fasadę flankują dwie czworoboczne wieże, nieco wysunięte przed elewację. Nawę, prezbiterium, zakrystie i loże przykrywają sklepienia kolebkowe z lunetami, w nawie i prezbiterium wsparte na gurtach. Ściany nawy, prezbiterium i kaplicy rozczłonkowane są wspartymi na pilastrach arkadami i gzymsami. Nad wejściem góruje murowany chór muzyczny z 16-głosowymi organami z 1792 r., sprowadzonymi z kościoła w Warszawie. Wnętrze wyposażono w stylu barokowym. Ołtarz główny poświęcony jest Zesłaniu Ducha Świętego. W kaplicy maryjnej znajduje się ołtarz boczny z łaskami słynącym obrazem Matki Bożej Głuchowskiej (do 1907 r. eksponowany w ołtarzu głównym), zaś w kaplicy Krzyża Świętego – łaskami słynący krucyfiks. Wyposażenie kościoła tworzą również: ażurowa, ręcznie kuta ambona z XVIII w. z kościoła św. Benona w Warszawie, barokowa chrzcielnica z 1821 r., rokokowe konfesjonały i rzeźbione stacje Drogi Krzyżowej.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii:
Wsie: Celigów, Głuchów, Miłochniewice, Prusy
Ulice: Adamów, Klonowa, Kolejowa, Koszykowa, Kwiatowa, Leśna, Łąkowa, Ogrodowa, Piaski, Plac Uniwersytecki, Polesie, Rawska, Słoneczna, Spacerowa, Starowiejska
Zdjęcia wykonane 01.01.2007r.
Zdjęcia wykonane 06.07.2014r.
Gomulin – kościół murowany p.w. św. Mikołaja.
Parafia św. Mikołaja Biskupa, erygowana 7 IV 1631 r. (abp gnieźnieński Jan Wężyk).
Rys historyczny: Data erygowania: 7 IV 1631 r. (abp gnieźnieński Jan Wężyk)
Historia budowy kościoła i jego architektura:
Kościół obecny św. Mikołaja, murowany, wybudowany w latach 1871–1874 wg projektu arch. S. Szpadkowskiego. Poważnie uszkodzony w 1916 r., odbudowany w 1917 r. Konsekrowany w 1875 r. przez bpa Tomasza Kulińskiego (Kielce).
Wyposażenie kościoła:
W ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z przełomu XVII i XVIII w., odnowiony w 1992 r. Dwa ołtarze boczne z fragmentami rokokowymi i rokokowym krucyfiksem oraz obrazem św. Mikołaja.
Miejscowości należące do parafii:
Dąbrówka, Gomulin Kolonia, Gomulin, wieś kościelna, Majków Duży, Oprzężów, Praca, Zaborów, Żądło
Zdjęcia wykonane 10.12.2006r.
Inowłódz – kościół murowany p.w. św. Michała Archanioła.
Parafia św. Michała Archanioła w Inowłodzu, erygowana w XI w.
Rys historyczny: Parafia szczyci się posiadaniem jednego z najstarszych kościołów w Polsce. Początki parafii sięgają XI w. Funkcję kościoła parafialnego pełnił wówczas kościół p.w. św. Idziego, leżący na wzgórzu, na obrzeżach miasta, według tradycji ufundowany przez Władysława Hermana w 1082 r. Na Władysława Hermana jako fundatora świątyni wskazywała pochodząca z późniejszego okresu (obarczona wieloma historycznymi nieścisłościami i aktualnie już nieistniejąca) kamienna tablica w kościele. Dane historyczne wskazują jako przybliżoną datę powstania kościoła rok 1100 lub lata bezpośrednio po nim następujące (tj. późne lata panowania Władysława Hermana lub wczesne lata panowania Bolesława Krzywoustego). Świątynię wymienia również Jan Długosz, podając rok 1086 jako datę fundacji. Według tradycji wraz z kościołem powstał na tej samej górze klasztor benedyktynek, który został w 1241 r. zburzony podczas najazdu tatarskiego, po którym zakonnice opuściły to miejsce. Kościół wzniesiono z miejscowego piaskowca. W jego romańskich ścianach znajdują się małe, półokrągłe okna i takie same drzwi. Posiada okrągłą wieżę, pokrytą czerwonym dachem w kształcie stożka, nad którym góruje krzyż.
W 1790 r. podjęto próbę odnowienia kościoła, jednak w 1793 r. został on ograbiony przez żołnierzy pruskich, a następnie zamieniony na magazyn zbożowy. Na początku XX w. świątynia była zniszczona, a jej dach pokryty był słomą. Prace restauracyjne rozpoczęto z inicjatywy cara Mikołaja II. Kolejne zniszczenia zostały spowodowane przez I wojnę światową. Pierwsze, nieukończone prace rekonstrukcyjne prowadzono w latach 1924-1926. Ostateczny wygląd nadała mu restauracja prowadzona z inicjatywy prezydenta Ignacego Mościckiego, według projektu Wilhelma Henneberga (1936-1938). Wprowadzono wtedy wiele elementów obcych wcześniejszej architekturze kościoła, m.in. podwyższono wieżę o jedną kondygnację, a w nawie od strony zachodniej na miejscu otwartej arkady wybudowano emporę z tryforyjnymi przezroczami. Świątynię ponownie poświęcono 1 XI 1938 r.
Świątynię tworzy osiowe zestawienie cylindrycznej, zachodniej wieży z jednoprzestrzenną prostokątną nawą, zakończoną od wschodu absydą. Istotnym elementem jest oparcie wieży na zachodniej ścianie nawy oraz otwarcie jej wysoką arkadą na emporę. Na emporę prowadzą kręte schody, a sama wieża w górnych kondygnacjach, przeprutych biforiami, pełni funkcję dzwonnicy. Podobny do inowłodzkiego układ kościoła można spotkać w hrabstwach wschodniej Anglii, gdzie datuje się je przeważnie na XI w. Datowanie kościoła na schyłek wieku XI potwierdza wątek muru z płaskich ciosów piaskowca, układanych starannie w niskie warstwy, miejscami zaś w rybi szkielet (opus spicatum), jak również brak artykulacji ścian zewnętrznych (w formie charakterystycznych dla romanizmu lizen). Kościół uważany jest za jeden z najcenniejszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce. Przy kościele znajduje się cmentarz.
Do 1520 r. ta świątynia leżąca na urokliwej skarpie Pilicy, ale poza miastem, była kościołem parafialnym dla mieszkańców Inowłodza i okolicznych wiosek. W 1520 r. wzniesiono obecny kościół p.w. św. Michała Archanioła, nazywany „miejskim”, który przejął funkcje parafialne. Ufundowanie kościoła przypisywane jest często królowi Zygmuntowi I. Kościół miał stanowić wotum za narodzenie syna Zygmunta II Augusta. Późnogotyckie żelazne drzwi z herbem Jastrzębiec pozwalają jednak upatrywać fundatorów wśród rodu Strykowskich, pieczętujących się tym właśnie herbem. Przy kościele, w 1650 r., utworzona została prepozytura parafialna. W 1762 r. należało do niej trzech mansjonarzy. W tym też czasie przy kościele istniał przytułek dla ubogich. Nie wiadomo jak długo parafia była prepozyturą. W schematyzmie archidiecezji warszawskiej z roku 1863 nie ma już o niej mowy. Ponadto, w połowie XVIII w. zapisy archiwalne (1759, 1762) mówią o istnieniu na terenie parafii, we wsi Giełzów, kaplicy publicznej p.w. Matki Bożej Bolesnej, przy której przebywało dwóch eremitów.
Obecny kościół p.w. św. Michała Archanioła jest w stylu późnego gotyku. Należy do typu kościołów bez wieżowych. Jest to budowla orientowana, jednonawowa, z wielobocznym, nieco węższym, prosto zamkniętym prezbiterium. W 1875 r. kościół został przebudowany, w wyniku czego stracił pierwotny wystrój i cechy stylowe późnego gotyku. Wnętrze i elewacje utrzymane są w stylu neogotyckim. Z elementów dzisiejszego wystroju wnętrza na uwagę zasługują trzy neobarokowe ołtarze, pokryte polichromią imitującą marmur. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Bolesnej i figury św. Apostołów Piotra i Pawła. Ołtarze boczne poświęcono Najświętszemu Sercu Pana Jezusa (po lewej stronie) i św. Antoniemu Padewskiemu (po prawej).
Podczas I wojny światowej kościół znalazł się w centrum kilkumiesięcznych walk pozycyjnych, toczących się na linii Pilicy. Jednak poważniej ucierpiał podczas II wojny światowej. W styczniu 1945 r. Niemcy wysadzili pobliski most na Pilicy. od wstrząsów zniszczeniu uległ dach oraz popękały mury. Uszkodzenia te usunięto podczas powojennych remontów kościoła. Z pamiątek historycznych w kościele zachowały się: późnogotycki relikwiarz, zawierający szczątki św. Idziego, sukienka z obrazu Matki Bożej Bolesnej, rzeźbiona w drzewie, gotycka chrzcielnica z granitu polnego oraz późnogotycki portal wykonany z piaskowca.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii:
Wsie: Inowłódz, Królowa Wola (od numeru 93 do końca), Liciążna, Poświętne, Teofilów, Zakościele, Żądłowice
Zdjęcia wykonane 15.08.2006r., 10.04.2011r., 11.09.2011r.
Inowłódz – kościół murowany p.w. św. Idziego.
Rys historyczny: Na najwyższym szczycie góry, u podnóża której płynie Pilica, tuż pod samym miasteczkiem stoi kościółek św. Idziego.
Wieża okrągła, podobna raczej do baszty jakiegoś starego zamczyska, przylegająca do frontowej ściany kościoła, dumnie wznosi się w górę. Pokryta jest czerwonym dachem w kształcie dużego stożka, nad którym góruje duży żelazny krzyż. Zbliżając się do Inowłodza z daleka już przykuwa nas widok kościółka św. Idziego. Jest on bardzo dobrze widoczny również w nocy ponieważ został podświetlony co stanowi podkreślenie jego pięknych i wymownych kształtów.
Kościół ten wystawił w roku 1082 Władysław Herman.
Jest on murowany z kamienia polnego, znajdują się w nim małe półokrągłe okna i takie same drzwi. Został zbudowany w stylu czysto romańskim.
Wskutek wielu wojen i napadów, budynek kościelny był jednocześnie twierdzą stąd grube mury z kamienia, niewielkie okrągłe okna, które mogły służyć jako strzelnice. Budynki budowane w stylu romańskim należą do najstarszych w Polsce. Do nich również zalicza się kościółek św. Idziego.
Świadectwem, które mówi o historii i wieku kościoła, a równocześnie Inowłodza, jest napis, który niegdyś umieszczony był nad wielkim ołtarzem. Niestety wiemy o tym tylko ze starych kronik gdyż nie przetrwał on do dzisiaj. Ten łaciński napis brzmiał: „Władysław Herman, król Polski, brat Bolesława, zabójcy św. Stanisława biskupa, zbudował wiele kościołów w Polsce po wezwaniem św. Idziego, ten także kościół z jego klasztorem na szczycie tej góry zbudował zakonnicami obsadził i sowicie go wyposażył dziesięcinami, szczególnie z osady u stóp tej góry położonej, przyległymi do niej polami oraz wieloma innymi dochodami”.
Według tego podania przy kościółku św. Idziego istniał niegdyś klasztor dla sióstr zakonnych. Niewiele można jednak powiedzieć o regułach w nim panujących jak i o nim samym. Najprawdopodobniej był to Zakon Benedyktyński, uzasadnia to fakt, że zakon ten należał do najstarszych w Polsce.
Około 1100 roku powstały takie klasztory w Łęczycy i Siecichowie, pobliskich miejscowościach. Również św. Idzi, patron kościoła, był Benedyktynem, a więc prawdopodobnie był to zakon tej reguły. Klasztor przetrwał tylko do XIII wieku, gdyż w tym czasie został zniszczony przez Tatarów, a zakonnice zostały wymordowane lub przeniosły się do innego klasztoru. Tatarzy idąc na Kujawy przechodzili przez Inowłódz. Zajęli go, a że kościółek św. Idziego i klasztor znajdowały się na najwyższym, a zarazem najbardziej widocznym miejscu, były mocno atakowane przez hordy tatarskie.
Miasto spalono, mieszkańców bądź wzięto do niewoli bądź wymordowano. Klasztor został doszczętnie zrujnowany, a kościółek dzięki swej budowie, choć zniszczony, ocalał. Chcąc powiedzieć coś więcej o kościółku św. Idziego oraz o historii miasta Inowłódz należy zastanowić się nad słowami, które niegdyś znajdowały się nad ołtarzem w kościele. Czytamy, że Władysław Herman nie tylko kościół i klasztor zbudował, ale i „sowicie go wyposażył dziesięcinami, szczególnie z osady, u stóp tej góry położonej”.
Z tych słów można wnioskować, że kiedy kościół był budowany około 1082 roku, to jest prawie 120 lat po przyjęciu wiary chrześcijańskiej przez naród polski, miasto, a raczej osada ludzka już istniała. Świadczy to o tym, że osada już wówczas składała się z kilkunastu domostw, i to takich które by na utrzymanie kościoła mogły płacić dziesięciny, a więc musiała istnieć już dużo wcześniej, co najmniej dwa lub trzy wieki.
Zatem historia Inowłodza sięga jeszcze czasów pogańskich. Na dowód tego można jeszcze przytoczyć fakt, że w roku 1145 w Inowłodzu pobierane były cła od przywożonych towarów, a więc drogi, którymi ten towar przywożono musiały powstać dużo wcześniej. Kolejnym bardzo ważnym dowodem na to, że Inowłódz jest miastem starym i że kościół św. Idziego wybudowany został za czasów Władysława Hermana, jest dokument, który do dnia dzisiejszego znajduje się w archiwach przy kościele w Trzemesznie.
Sporo szczegółów odnoszących się do kościoła św. Idziego odnajdujemy w pamiętniku religijnym. Czytamy tam, że kościół posiadał dawniej trzy ołtarze i że pod stopniami wielkiego ołtarza w roku 1593 pochowany był ksiądz Adam Stryecz, proboszcz miejscowej parafii, któremu siostra położyła nagrobek z białego ciosowego kamienia.
Z innych źródeł historycznych dowiadujemy się, że na środku kościoła był mały murowany grób, w którym był pochowany Mikołaj Korycki, sekretarz Zygmunta III Wazy. Najprawdopodobniej król ten bawił w tych stronach na łowach i w tym czasie został gdzie w okolicy zamordowany wspomniany sekretarz królewski. Grób ten nakrywał biały ciosowy kamień z jego herbem „Ciołek”. Jeszcze w ostatnich latach przed l Wojną Światową grób istniał, choć już bardzo zrujnowany. Po wojnie, po odrestaurowaniu kościółka posadzkę wyrównano i znikły ślady grobu.
W kościółku umieszczony był również w wielkim ołtarzu obraz św. Idziego, sprowadzony z Włoch. Jednak i on nie przetrwał do dzisiejszych czasów.
W dobrym stanie kościółek zachował się do 1520 roku.
Później to, z powodu powiększenia parafii inowłodzkiej, kościółek św. Idziego stał się zbyt małym do odprawiania nabożeństw, więc parafianie pobudowali nowy kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Zatem kościół św. Idziego pozostał kościołem filialnym aż do roku 1793. Jednak z czasem z powodu okupacji pruskiej i austriackiej został on opuszczony. W roku 1790 za staraniem proboszcza inowłodzkiego ks. Buchowskiego kościółek został odrestaurowany i został do niego wprowadzony cudowny obraz Matki Boskiej Bolesnej, przez co nabrał jeszcze większej świetności.
Nie długo jednak cieszył się swoim dobrym stanem, ponieważ w 1793 roku został zamieniony przez prusaków na magazyn wojskowy. Mieszkańcy Inowłodza wraz z proboszczem ks. Buchowskim wynieśli nocą najświętszy obraz i znaczniejsze sprzęty i bogactwo kościelne. Resztę zabrali żołnierze pruscy, kościół zasypali zbożem, a cmentarz zasypali słomą i sianem. Po zakończeniu okupacji pruskiej kościółek zaczął chylić się ku upadkowi. Nie były tam już odprawiane nabożeństwa i nie mając żadnej opieki zaczął się zamieniać w ruinę.
Około roku 1911 miejscowy proboszcz ks. Weiss, a potem ks. Dyżewski zajęli się odrestaurowaniem kościoła, którym przewodził architekt Dziekoński. Jednak l Wojna Światowa przerwała tę pracę. Dopiero po wojnie w 1923 roku zajęto się ponowną restauracją kościoła. Z inicjatywy prezydenta Rzeczypospolitej, Ignacego Mościckiego w 1936 roku podjęto gruntowną rekonstrukcję tego kościoła. W październiku 1938 roku ukończono wszystkie prace związane z odbudową i dnia 1 listopada nastąpiło uroczyste poświęcenie kościoła.
Zdjęcia wykonane 14.08.2006r., 10.04.1911r.
Zdjęcia wykonane 31.07.2011r.
Zdjęcia wykonane 21.08.2011r.
Janisławice – kościół drewniany p.w. św. Małgorzaty, dziewicy i męczennicy.
Parafia św. Małgorzaty w Janisławicach, erygowana w XV w.
Rys historyczny: Początki Janisławic sięgają XIV w., a swoje powstanie zawdzięczają arcybiskupowi metropolicie gnieźnieńskiemu Janisławowi (1317-1341), od którego imienia miejscowość wzięła nazwę. On to, 4 IV 1330 r. w Łowiczu wystawił przywilej lokacyjny wsi, życząc sobie, aby przyjęła nazwę Janisławice. Z treści przywileju wynika, że nowa wieś już przy założeniu otrzymała prawo niemieckie w jego średzkiej odmianie, a ponieważ prawa średzkie nie były dokładnie znane wystawcy przywileju, zastrzegał on dla siebie te, które mogły przynosić korzyści dla mieszkańców wsi.
Pierwszy udokumentowany zapis o istnieniu kościoła i parafii w Janisławicach pochodzi z bulli papieża Grzegorza XI, wydanej w 1375 r. z powodu sporu o probostwo między rektorem tegoż kościoła, Marcinem z Domaniewic, a Filipem Debinczem, który wbrew prawu zajął i zatrzymał parafię, korzystając z dochodów należnych rektorowi. Papież ostatecznie przyznał parafię janisławicką Marcinowi z Domaniewic, nakazując rozliczyć Filipa Debincza z osiągniętych dochodów (Vetera Monumentu Poloniae et Lithuaniae, Rzym 1860, t. 1, nr 974). Drugi udokumentowany zapis o istnieniu kościoła i parafii w Janisławicach pochodzi dopiero z 1520 r. Proboszczem był wtedy Mateusz z Wolbromia, osadzony na parafii przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Zbigniewa Oleśnickiego, a więc od lat 1481-1493, kiedy tenże zarządzał archidiecezją gnieźnieńską (J. de Lasko, Liber beneficiorum, Gniezno 1881, t. 2, s. 330). Należy przypuszczać, że pierwszy kościół został wybudowany wkrótce po 1330 r., tj. po lokacji wsi Janisławice, nie jest to jednak równoznaczne z jednoczesnym powstaniem parafii. Chociaż nie zachował się jej akt erekcyjny, z dużym prawdopodobieństwem można ustalić ramy czasowe jej powstania: najwcześniej w drugiej połowy XIV w., gdy kształtowała się sieć parafii na terenach zachodniego Mazowsza, a przed rokiem 1375.
Pierwszy kościół parafialny w Janisławicach zbudowany z drzewa po lokacji wsi w 1330 r. podupadł i po ponad 150 latach jego istnienia zaszła potrzeba wzniesienia nowego, co stało się ok. 1500 r., w czasie kiedy proboszczem parafii był Mateusz z Wolbromia. Według Rocznika Archidiecezji Warszawskiej z 1958 r. jego fundatorem był prawdopodobnie arcybiskup metropolita gnieźnieński Andrzej Róża Boryszewski, prymas Polski, natomiast M. Stefanowski uważa, że prawdopodobnym fundatorem był arcybiskup metropolita gnieźnieński Fryderyk kard. Jagiellończyk, prymas Polski (M. Stefanowski, Na marginesie katalogu Archidiecezji Warszawskiej z roku 1935, „Studia Theologica Varsaviensia” 1992, r. 40, nr 1, s. 219). Brak jest również zgodności poglądów w sprawie daty konsekracji kościoła, gdyż wymienione są lata 1521 i 1525. Pewne jest, że za patrona otrzymał św. Małgorzatę, dziewicę i męczennicę. W XVII w. kościół był rozbudowany, bowiem wizytujący parafię w 1761 r. archidiakon łowicki, ks. Józef Marcinkowski, potwierdza istnienie dobudowanej do niego murowanej zakrystii. Świątynia posiadała wówczas pięć ołtarzy. Przy kościele funkcjonował odnowiony szpital-przytułek, zamieszkany przez czterech ubogich. W następnych wiekach budowla była kilkakrotnie restaurowana (lata: 1794, 1809 i 1856). W 1914 r. kościół po raz kolejny rozbudowano: dobudowano od frontu kruchtę zachodnią. W ubiegłym stuleciu liczący ponad 400 lat kościół poddawany był ponownie pracom remontowym (w 1922, 1949 i 1981 r. – nowy wystrój wnętrza).
Dzisiaj ta modrzewiowa, orientowana budowla o konstrukcji zrębowej, posiada trzy nawy oraz wielobocznie zamknięte prezbiterium. Ołtarz główny pochodzi z 1670 r. W jego centrum znajduje się kopia obrazu św. Anny Samotrzeciej. Postacie ozdobiono barokowymi sukienkami. Zasłonę stanowi obraz Zwiastowania. Po obu stronach znalazły miejsce figury świętych: Joachima i Józefa. Ołtarze boczne po chodzą z XVII w. i są bogato zdobione obramieniami z dekoracją o motywach akantu. Lewy poświęcono patronce parafii: znajduje się w nim cenny obraz z jej wizerunkiem, zasłaniany malowidłem przedstawiającym Matkę Bożą. Prawy poświęcono kultowi Jezusa Miłosiernego. Wyposażeniem świątyni jest także bogato zdobiona ambona, drewniana chrzcielnica z 1698 r., wykonana w jednym kawałku drewna, konfesjonały z przełomu XVIII i XIX w. oraz czternaście obrazów świętych. Chór muzyczny wsparto na drewnianych słupach, a umieszczone tu 13-głosowe organy z XVIII w. są dumą janisławickiej parafii. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii:
Wsie: Borysław, Gzów, Janisławice, Lnisno, Reczuł
Zdjęcia wykonane 14.01.2007r., 25.03.2012r.
Zdjęcia wykonane 03.05.2012r., 19.01.2020r.
Jeżów – kościół drewniany na cmentarzu.
Rys historyczny: Kościół p.w. Świętego Leonarda z 2 poł. XVII w. Restaurowany w 1757 r., staraniem Jakuba Azarycza benedyktyna z klasztoru w Jeżowie. Remontowany w 1946, 1978 i 2003 r.
Budowa i wyposażenie. Drewniany kościół jednonawowy, konstrukcji zrębowej. Orientowany, zbudowany z drewna modrzewiowego. Prezbiterium mniejsze od nawy, zamknięte prostokątnie z boczną zakrystią. Kruchta od frontu nawy. Dach dwukalenicowy, kryty gontem z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę. Zwieńczoną baniastym hełmem blaszanym. Wewnątrz strop płaski. Podłoga z desek. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach, o prostej linii parapetu z prospektem organowym. Belka tęczowa z Grupą Pasyjną, krucyfiks późnobarokowy z 2 poł. XVII w. Ołtarz główny wczesnobarokowy z poł. XVII w. Dwa ołtarze boczne barokowe z 1 pol. XVIII w. W ogrodzeniu z kamienia polnego, ceglana brama parawanowa.
Zdjęcia wykonane 25.03.2012r.
no images were found
Jeżów – kościół murowany p.w. św. Józefa.
Parafia św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny.
Rys historyczny: Kościół św. Józefa został wybudowany w latach 1907-1914 – według projektu warszawskiego architekta p. Konstantego Wojciechowskiego – by zadośćczynić rosnącym potrzebom duszpasterskim, jakie posiadała jeżowska parafia. Myśl wzniesienia nowego kościoła podjął Proboszcz, ks. kanonik Bolesław Raźmo. Budowę rozpoczęto 28 września 1907 roku a ukończono w połowie roku 1914. I tak powstał zbudowany w stylu neogotyckim, trójnawowy, z prezbiterium zwróconym na północ, z wysoką wieżą frontową i sygnaturkową budynek. Według projektu, wieża kościelna miała być jeszcze wyższa, jednak w czasie wichury wiatr zwalił konstrukcję z drewna, zakończono więc prace na niższym poziomie. Zasadniczym budulcem okazałego budynku jest czerwona cegła, a jego fundament został przygotowany z obrobionego kamienia polnego. Całość została poświęcona w lipcu 1914 roku przez delegata Arcybiskupa Warszawskiego – księdza Władysława Żaboklickiego, Proboszcza i Dziekana ze Skierniewic.
Miejscowości należące do parafii:
Wsie: Brynica, Dąbrowa, Góra, Jasienin Duży, Jasienin Mały, Jeżów, Kosiska, Leszczyny, Lubiska Kolonia, Mikulin Parcela, Mikulin Wieś, Mościska, Popień Parcela, Popień Gospodarstwo Rolne, Przybyszyce, Strzelna, Taurów, Wola Łokotowa, Zamłynie
no images were found
Krzemienica – kościół murowany p.w. św. Anny i św. Jakuba Większego.
Parafia św. Jakuba Apostoła, erygowana w XIV w.
Rys historyczny: Do XVI w. Krzemienica stanowiła własność rodziny Krzemieniowskich herbu Grzymała. Na miejscu dzisiejszego kościoła stała pierwotnie niewielka, drewniana kapliczka p.w. św. Jakuba Apostoła. Nie wiadomo kiedy została zbudowana, ale według lokalnej legendy postawili ją uczniowie św. Cyryla i Metodego w połowie IX w. Gdy w XIV w. erygowano parafię Krzemieniowscy wznieśli i uposażyli drewniany kościół. Służył on parafianom blisko 200 lat. W XVI w. był już na tyle zniszczony, że zaczęto planować budowę kościoła ze znacznie trwalszego materiału. Plany te zaczęto realizować w ostatnich latach XVI stulecia, kiedy Krzemienica przeszła na własność rodu Lipskich herbu Łada, których gniazdem była wieś Lipie, leżąca w granicach parafii. Z fundacji Franciszka i Wawrzyńca Lipskich, w latach 1598-1600 wybudowano nowy, murowany kościół, stojący do dzisiaj, dedykując go św. Annie i św. Jakubowi Większemu. Data „1600”, umieszczona pod kapitelem na północnej ścianie, wydaje się wskazywać na ostateczne wykończenie wnętrz świątyni, która została konsekrowana prawdopodobnie w 1608 r. Staraniem pierwszego z braci Lipskich, Franciszka – kanonika gnieźnieńskiego, 18 XII 1619 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński Wawrzyniec Gembicki, prymas Polski, podniósł parafię do godności prepozytury, ustanawiając przy parafialnym kościele kolegium sześciu mansjonarzy.
Na zewnętrznych ścianach świątyni widoczne są ślady uszkodzeń z czasu Potopu Szwedzkiego. Powstały one w 1656 r., gdy na polach pobliskich wsi Lipie i Strzemeszna Stefan Czarniecki stoczył zwycięską bitwę ze Szwedami. Mury kościoła wkrótce naprawiono, a w roku 1658 biskup kujawsko-pomorski Kazimierz Florian Czartoryski dokonał jego powtórnej konsekracji.
Świątynia jest zbudowana w stylu gotyckim, z licznymi elementami renesansu. Jest to obiekt jednonawowy, z dwudzielnym prezbiterium. Do nawy przylega kruchta i dzwonnica, a do prezbiterium zakrystia. Ściany wspierają gotyckie skarpy. Dach świątyni jest dwuspadowy i zakończony sygnaturką. Okna zamknięte są półkolistymi łukami, a od dołu ozdobione pilastrami, które łączy arkada.
Wyposażenie kościoła utrzymane jest w stylu renesansowym, z pewnymi wpływami gotyku. Niektóre elementy wystroju wnętrza mają też charakter wczesnobarokowy. W kościele znajduje się pięć ołtarzy, na których umieszczono liczne obrazy, głównie siedemnastowieczne. Ołtarz główny, renesansowy, wykonany jest z drewna i pochodzi z 1616 r. Jest bogato zdobiony, z licznymi dekoracjami w formie złoconych motywów roślinnych, dwukondygnacyjny, trójpolowy, posiadający predellę. Umieszczone w nim obrazy, namalowane na drewnie, pochodzą w większości z XVII w. Jest także jeden z XVI w. i dwa z początku XX w. (namalowane na wzór siedemnastowiecznych, które uległy zniszczeniu). Także tabernakulum pochodzi z XVII w.; wśród elementów zdobiących go widać m.in. wizerunki czterech Ewangelistów. Cztery barokowe ołtarze boczne poświęcone są św. Kazimierzowi, św. Stanisławowi biskupowi, Matce Bożej Szkaplerznej i św. Stanisławowi Kostce.
Teren przykościelny otoczony jest niewysokim murem, zbudowanym równocześnie z kościołem. Stojące w jego obwodzie kapliczki są młodsze. Cztery z nich powstały w latach 1871-1874, piąta natomiast dużo później, na miejscu furtki. Kościół zwraca uwagę swoim stylem: jest to wybitnie polski typ architektury końca XVI i pierwszej połowy XVII w., określany jako gotyzujący renesans polski.
W tej parafii, we wsi Lipie, urodził się Jan Lipski (1589-1641), syn Wawrzyńca i Anny Plichcianki, od 1638 r. arcybiskup metropolita gnieźnieński, prymas Polski.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii:
Wsie: Chociw, Chociwek, Czerwonka, Kanice, Krzemienica, Lipie, Podkonice Duże, Podkonice Małe, Stanisławów, Stanisławów Lipski, Strzemeszna, Turobów, Wale, Wólka Jagielczyńska, Zagóry, Zubki Duże, Zubki Małe
Zdjęcia wykonane 10.12.2006r., 01.01.2007r., 24.06.2007r., 01.07.2007r.
Zdjęcia wykonane 09.02.2011r., 30.10.2011r., 23.09.2012r.
