„PRZESZŁOŚĆ ZACHOWANA W PAMIĘCI STAJE SIĘ CZĘŚCIĄ TERAŹNIEJSZOŚCI „
STRONA W BUDOWIE
Modlna – kościół drewniany p.w. św. Stanisłąwa Biskupa.
Parafia Bożego Ciała i Św. Stanisława Biskupa i Męczennika, erygowana prawdopodobnie XV w.
Rys historyczny: Kościół drewniany, jednonawowy, konstrukcji zrębowej, oszalowany, wystawiony w końcu XVI w. Przy prezbiterium od północy zakrystia, od południa murowana kaplica. Kościół jest ogrodzony murowanym parkanem, a w jego południowo-zachodni narożnik wbudowano niezwykle masywną murowaną konstrukcję, podobną do podwójnej arkady, pod którą podwieszono dwa spiżowe dzwony. Dach położony na więźbie typu storczykowego, należącej do najbardziej skomplikowanych konstrukcji nośnych. Dach pokryty gontem. Elementem koronującym ten nietypowy wśród okolicznych kościołów dach jest sześcioboczna sygnaturka z blachy, zakończona baniastym hełmem, z którego wyrasta krzyż.
Wyposażenie kościoła:
Ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej i św. bpa Stanisława. Ambona, kropielnica i chrzcielnica kamienne, krata kuta z żelaza oddzielająca kościół od kaplicy. Pneumatyczne organy. Droga Krzyżowa malowana na płótnie. Krucyfiks, kamienny nagrobek Mateusza Warszyckiego w kaplicy.
Miejscowości należące do parafii:
Bądków, Celestynów, Czerchów, Dybówka, Grabiszew, Małachowice Kolonia, Małachowice Wieś, Maszkowice, Modlna, wieś kościelna, Sokolniki Parcela, Sokolniki Wieś
Zdjęcia wykonane 28.10.2012r.
Niesułków – kościół drewniany p.w. św. Wojciecha.
Parafia Świętego Wojciecha erygowana w XIII w. (abp gnieźnieński Jakub herbu Świnka).
Rys historyczny: Kościół nie istniejący – drewniany rozebrany w poł. XVIII w. Obecny – wystawiony w drugiej poł. XVII w. z mensy biskupów włocławskich, gruntownie odrestaurowany w XIX w. W 1903 r. dobudowano doń murowaną kaplicę i kruchtę. Odrestaurowany w 1934 i 1948 r. Kościół drewniany na fundamencie z cegły, konstrukcji zrębowej, oszalowany, prezbiterium zwrócone na zachód. Nawa na rzucie prostokąta z węższym sklepieniem prezbiterium. Po obu stronach prezbiterium zakrystia i skarbczyk, murowane. Nawa przedłużona od wschodu (1934 r.) o węższą część mieszczącą chór i kruchtę w przyziemiu. Dachy dwuspadowe, gontowe (z 1948 r.). Pamiątkę konsekracji obchodzono w niedzielę po 16 lipca. Nie wiadomo kiedy i przez kogo konsekrowany.
Wyposażenie kościoła:
Ambona z pierwszej poł. XVIII w. w stylu regencji, ołtarz główny z poł. XVIII w., ołtarz boczny św. Wojciecha z pierwszej poł. XVIII w., ołtarz boczny Serca Jezusowego z pierwszej poł. XVIII w., obraz koronacji Matki Bożej z poł. XVII w., obraz Zdjęcie z Krzyża z pierwszej poł. XVIII w., feretron Matki Boskiej z przełomu XVIII i XIX w., relikwiarz z drugiej poł. XIX w., krzyż z poł. XVIII w., drewno pozłacane. Epitafia Kochanowskich herbu Jastrzębiec (†1848, †1851), Piotra Elżanowskiego († 1820), Barbary z Pińskich Skrzyńskiej i jej syna Teodora Skrzyńskiego z pierwszej poł. XIX w.
Miejscowości należące do parafii:
Dąbrówka Duża, Dąbrówka Mała, Lipka, Niesułków Kolonia, Niesułków, wieś kościelna, Nowostawy Dolne, Nowostawy Górne, Poćwiardówka, Anielin
Zdjęcia wykonane 01.05.2007r., 28.10.2012r.
Nowe Miasto – klasztor murowany p.w. św. Kazimierza.
Rys historyczny: Klasztor w Nowym Mieście nad Pilicą fundował wojewoda rawski Kazimierz Granowski. Zaproponował on kapucynom nową fundację w 1762 r., co aprobował 14 V 1762 abp gnieźnieński i prymas Polski, Władysław Łubieński, a fundator 7 VI 1762 urzędowo przekazał zakonowi plac pod budowę. Wznoszenie kościoła trwało w l. 1780-1786; z powodu rozbiorów Polski i wojen napoleońskich budynki pozostały niewykończone (w kościele nie było zrazu bocznych kaplic), a konsekracja świątyni klasztornej mogła nastąpić dopiero w XIX w. Dopełnił jej l X 1815 bp Franciszek Kajetan Zambrzycki, administrator diecezji warszawskiej. Kościół nosi wezwanie św. Kazimierza.
Zbudowany jest w stylu baroku toskańskiego, o formach typowych dla budownictwa kapucynów. Staraniem prowincjała o. Beniamina Szymańskiego kościół został rozbudowany w 1837-1840 (dobudowano wówczas kaplice z bocznymi ołtarzami), a w 1875-1889 staraniem gwardiana o. Kajetana Tchórzyńskiego dobudowano wąską kaplicę wzdłuż kościoła. Obrazy ołtarzowe są dziełem Szymona Czechowicza i Franciszka Smuglewicza i ich uczniów. Zabudowania klasztorne rozpoczęto wznosić w 1762 r., ale dopiero w 1788 r. zakończono prace budowlane, a 16 V 1789 nastąpiła kanoniczna erekcja klasztoru. Przy klasztorze zbudowano też sukiennicę, która w XVIII i XIX w. zaopatrywała wszystkie klasztory Prowincji w sukno habitowe. Klasztor był miejscem sześciu kapituł prowincjalnych. Podczas wielkiej kasaty klasztorów przeprowadzonej nocą z 27 na 28 XI 1864 r. klasztor w Nowym Mieście został uznany za tzw. klasztor etatowy (mający prawo istnienia). Gwardianem jego był wówczas o. Leander Lendzian, spowiednik i kierownik duchowy bł. Franciszki Siedliskiej, założycielki Zgromadzenia Sióstr Nazaretanek, mieszkającej wówczas w Roszkowej Woli i w Żdżarach.
W 1867 r. przywieziono do Nowego Miasta zakonników ze skasowanego klasztoru w Lubartowie, a w 1892 r. – z klasztoru w Zakroczymiu. Bracia przybyli z Zakroczymia przywieźli ze sobą liczne sprzęty z tamtejszego kościoła i klasztoru, m.in. krzyż znajdujący się obecnie w kaplicy Pana Jezusa Ukrzyżowanego, konfesjonał o. Honorata Koźmińskiego, figury czterech ewangelistów, liczne portrety. O. Benwenuty Mettler, utalentowany rzeźbiarz, wykonał szereg prac w kościele i zakrystii, m.in. rzeźbione drzwi pomiędzy zakrystią i chórem zakonnym, umeblowanie zakrystii, tabernakulum w głównym ołtarzu, ołtarz w kaplicy bocznej. W klasztorze znajdują się liczne portrety i obrazy z XVIII-XIX w., przywiezione do Nowego Miasta z innych klasztorów kapucyńskich po kasacie. W krypcie kościoła zostali pochowani wybitni zakonnicy z XIX w.: wspomniany już Benwenuty Mettler, Prokop Leszczyński, Bernard Gratowski, Rafał Mazurkiewicz, Franciszek Szymanowski, Hieronim Krześniak. Dzięki ich pracy klasztor nowomiejski stał się w II połowie XIX w. promieniującym ośrodkiem apostolskim, zwłaszcza w zakresie kaznodziejstwa i spowiednictwa, ściągającym rzesze wiernych.
Przede wszystkim jednak od 1892 r. działał tu bł. Honorat Koźmiński, posługując w konfesjonale i rozwijając dzieło ukrytych zgromadzeń zakonnych, tu też zakończył życie doczesne 16 XII 1916. Relikwie jego od 1988 r. spoczywają w bocznym ołtarzu po lewej stronie prezbiterium. W 1986 r. urządzono przy kościele muzeum, w którym zgromadzono pamiątki związane z życiem i działalnością bł. Honorata. Na bazie biblioteki klasztornej, do której w miarę przybywania braci ze skasowanych klasztorów dołączano przywożone przez nich księgozbiory innych domów, zorganizowano w latach 1957-1960 Bibliotekę Warszawskiej Prowincji Kapucynów, w której pomieszczono około 10.000 starodruków i rękopisów bibliotecznych, oraz około 25.000 druków nowych, a także Archiwum Warszawskiej Prowincji Kapucynów, w którym znalazły się ocalałe akta kancelarii prowincjalnej i poszczególnych klasztorów od XVIII w. do czasów współczesnych. Oba zbiory (biblioteka i archiwum) powstały i zostały skatalogowane dzięki pracy o. Ambrożego Jastrzębskiego oraz br. Ireneusza Mianowskiego. W 1994 r. zostały one przeniesione do Centrum Duchowości „Honoratianum” w Zakroczymiu.
Klasztor nowomiejski jako jedyny nie uległ kasacie w okresie zaborów, a po tzw. ukazie tolerancyjnym z 1905 r. otwarto w nim nowicjat. Tutaj rozpoczynali życie zakonne błogosławieni Henryk Krzysztofik (nowicjusz w 1927-1928), Symforian Ducki (nowicjusz w 1920-1921), Florian Stępniak (nowicjusz w 1931-1932) i Fidelis Chojnacki (nowicjusz w l. 1933-1934). W 1. 1936-1938 na miejscu dawnej sukiennicy zbudowano dwupiętrowy budynek z przeznaczeniem na potrzeby nowicjatu.
W 1958 r. umieszczono w nim Niższe Seminarium Duchowne (nowicjat przeniesiono wtedy do Zakroczymia), które zostało brutalnie zlikwidowane przez władze komunistyczne w 1963 r., a w budynku umieszczono zasadniczą szkołę zawodową. Gmach wrócił w ręce zakonu w 1982 r. i od tego czasu ponownie mieści się w nim nowicjat. W latach 1996-1997 cały klasztor przeszedł kapitalny remont i przebudowę wnętrz. Na prośbę ordynariusza łowickiego, bpa Alojzego Orszulika, Prowincja nasza 17 VIII 1992 r. przejęła opiekę duszpasterska nad parafią p.w. Opieki Najświętszej Maryi Panny w Nowym Mieście nad Pilicą i sprawowała ją do 25 VI 1996. W ciągu tego czasu obowiązek proboszcza sprawował o. Gerard Iwanicki. Od 2001 r. mieści się tu sanktuarium bł. Honorata Koźmińskiego.
Zdjęcia wykonane 18.02.2007r.
Nowe Miasto – kościół murowany p.w. opieki Matki Boskiej.
Parafia Opieki Matki Bożej Bolesnej.
Rys historyczny: Pierwszy kościół w Nowym Mieście, drewniany, p.w. św. Marcina, zbudowano prawdopodobnie w 1412 r. Jego fundatorami była rodzina Nowomiejskich, należąca do bogatego rodu rycerskiego Prandotów herbu Rawicz, z pobliskiej Góry. Był to filialny kościół parafii św. Zygmunta w Górze (obecnie ul. Góra), co potwierdza zapis arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego Jana Łaskiego, prymasa Polski, przeprowadzającego wizytację w 1521 r. Gdy Nowomiejscy osiedlili się ok. 1609 r. w powstającym Nowym Mieście, również siedzibę parafii przeniesiono do Nowego Miasta, gdzie rezydował proboszcz z wikariuszem, tymczasem w filialnym kościele w Górze pozostali dwaj wikariusze. Podczas wizytacji parafii w 1762 r. archidiakon łowicki ks. Józef Marcinkowski stwierdził, że kościół jest bardzo zniszczony, chylący się ku upadkowi. Dlatego1765 r. założono fundamenty pod nowy i przystąpiono do budowy. Ziemie te należały do wielu rodów: Aleksandra Lipskiego, Franciszka Granowskiego, Ignacego Świdzińskiego, ale budowa szła opieszale, ponieważ w tym samym czasie fundatorzy zajmowali się zakładaniem klasztoru ojców kapucynów. Budowa kościoła zeszła na dalszy plan; posadowiono go w miejscu starszego, lecz źle zbudowanego, z materiału niskiej jakości. Wymagał on nieustannego remontu i w 1817 r. praktycznie „rozsypał się”. Próby remontu trwały jednak dalej i w 1829 r. prace zakończono. Słaba konstrukcja, a wreszcie pożar szalejący w Nowym Mieście w 1843 r. dokończył dzieła zniszczenia.
Obecny, nowy kościół p.w. opieki Matki Boskiej został ufundowany i wzniesiony na starym miejscu przez hrabiego Władysława Małachowskiego w latach 1855-1856. 1 VI 1884 r. arcybiskup metropolita warszawski Wincenty Chościak-Popiel dokonał konsekracji świątyni. Barokową budowlę wzniesiono na rzucie krzyża, z jedną wieżą, z zewnątrz wspartą szkarpami. Wnętrze kryje chrzcielnicę rzeźbioną w piaskowcu z XVII w., 12-głosowe organy z tego samego wieku, obrazy: św. Tekli, bł. ks. Jerzego Popiełuszki, św. Barbary oraz Drzewo Genealogiczne Chrystusa z XVIII w., a także cztery płyty nagrobne dawnych, zasłużonych parafian. Na szczególną uwagę zasługuje Pieta Gostomska – drewniana gotycka rzeźba ofiarowana parafii przez mieszkańców Gostomi w 1990 r. W 1997 r., po umieszczeniu rzeźby w ołtarzu głównym, Matka Boża Bolesna została ogłoszona patronką parafii. Pozostałe cztery ołtarze boczne poświęcone zostały: Najświętszemu Sercu Pana Jezusa, św. Antoniemu, św. Janowi Nepomucenowi oraz Matce Bożej. W 2006 r. parafia obchodziła 150-lecie wybudowania kościoła, z okazji którego odnowiono Krzyż Misyjny.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii:
Wsie: Bełek, Gostomia, Nowe Miasto, Pobiedna, Rosocha, Sacin, Świdrygały, Wola Pobiedzińska, Wólka Gostomska
Zdjęcia wykonane 18.02.2007r.
Poświętne – kościół murowany pw. św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela – Sanktuarium Matki Bożej Świętorodzinnej.
Parafia p.w. św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela.
Rys historyczny: Brudzewice (dziś wioska w parafii Studzianna) posiadały w XIII w. kościół parafialny p.w. św. Mikołaja, fundacji książęcej. Abp Maciej Drzewicki w XVI w. przyłączył Brudzewice do parafii Drzewica, jako ekspozyturę. Na tym terenie w wiosce Studzianna osiedlili się w latach 1673-1674 księża filipini. Kościół pierwotny p.w. Najświętszego Imienia Jezus, Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa, na wzgórzu nazywanym Dziewicza Góra, zbudowany został z drewna modrzewiowego, według planów prymasa Mikołaja Prażmowskiego, w latach 1672-1674 wraz z klasztorem, z fundacji Zofii Anny Starołęskiej i ks. Jana Zbąskiego – późniejszego biskupa warmińskiego. Kościół konsekrował prymas Andrzeja Olszowski 2 czerwca 1675 r. Znajdował się cudowny obraz. Wokół sanktuarium od połowy XVII w. powstawało osiedle z czasem nazwane Poświętne tj. przynależące do sanktuarium i nazywane potocznie oppidum – miasteczko. Sam klasztor i kościół były obejmowane nazwą Studzianna, choć wioska Studzianna leży w pobliżu dawnego folwarku. W latach 1696-1698 wybudowano w pobliżu dworu Starołęskich w Brudzewicach kościół p.w. św. Józefa.
Kościół sanktuaryjny, obecny p.w. św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela, wznoszony był w latach 1688-1724 według planów Adama Konarzewskiego i Tylmana von Gameren. Konsekracja odbyła się 23 czerwca 1748 r. pod przewodnictwem biskupa łuckiego Franciszka Antoniego Kobierskiego. 2 lipca 1776 r. z udziałem bp. Antoniego Przedwojewskiego przeniesiono tu cudowny obraz. Gdy urządzono całkowicie wnętrze tej świątyni, to rozebrano w 1782 r. pierwotny kościół drewniany. Pod koniec XVIII w. w miejscu drewnianego kościoła zbudowano kościół p.w. św. Anny. Po powstaniu diecezji sandomierskiej bp Adam Prosper Burzyński w 1820 r. reaktywował samodzielną parafię Brudzewice, której centrum już wtedy przeniosło się do Studzianny. Administrowana była przez księży filipinów, którzy obsługiwali wszystkie kościoły. Od połowy XIX w. kościół parafialny podupadał i duszpasterstwo przeniosło się do Studzianny. Księża Filipini włączyli się w powstanie styczniowe w wyniku czego oraz zgodnie z zamierzoną wcześniej likwidacją zakonów zostali skasowani w 1865 r. Duszpasterstwo w parafii objęli księża diecezjalni. Po zniszczeniach I wojny światowej odnowiono kościół staraniem ks. Tomasza Migowskiego. Parafia otrzymała formalnie nazwę Studzianna w 1920 r. Księża filipini objęli ponownie duszpasterstwo parafialne i pieczę nad sanktuarium od 1928 r. na podstawie zezwolenia Stolicy Apostolskiej. Uroczystego wprowadzenie dokonał 25 lipca 1928 r. bp Paweł Kubicki.
W związku z Jubileuszem Chrześcijaństwa w 1974 r. kościół otrzymał tytuł Bazyliki Mniejszej. Kościół sanktuarium p.w. św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela jest budowlą w stylu barokowym, orientowaną, bazylikową, wzniesioną z cegły z elementami kamiennymi.
Cudowny obraz Świętej Rodziny namalowany jest farbami olejnymi na płótnie przez nieznanego autora i przyklejony do deski. Koronacja odbyła się 18 sierpnia 1968 r., a dokonał jej kard. Stefan Wyszyński w asyście kard. Karola Wojtyły przy udziale ponad 200 tys. wiernych. W tym czasie wizerunek zaczął być nazywany obrazem Matki Boskiej Świętorodzinnej.
Miejscowości należące do parafii:
Anielin, Brudzewice, Brudzewice Kol., Gapinin, Kozłowiec, Małoszyce, Mysiakowiec, Ponikła, Poręby, Poświętne, Stefanów, Studzianna, Walerianów, Wólka Kuligowska.
Zdjęcia wykonane 22.07.2012r., 16.09.2012r.
Poświętne – kościół murowany p.w. św. Anny.
Rys historyczny: Kościół p.w. św. Anny w Poświętnem zbudowano na przełomie XVIII i XIX w. na miejscu pierwszego drewnianego kościoła sanktuaryjnego z lat 1672-1673, który został rozebrany w 1782 r. Jest budowlą jednonawową, murowaną, o niewielkich rozmiarach, wzniesioną na planie prostokąta. Restaurowany był w 1965 r.
Zdjęcia wykonane 22.07.2012r., 16.09.2012r.
Poświętne – kościół murowany p.w. św. Józefa.
Rys historyczny: Kościół p.w. św. Józefa w Poświętnym został wybudowany w latach 1696-1698 w pobliżu dworu Starołęskich. Konsekrowany był w 1699 r. przez sufragana gnieźnieńskiego bp. Andrzeja Albinowskiego. Miał służyć potrzebom duszpasterskim, zwłaszcza sprawowaniu pogrzebów, miejscowej społeczności parafialnej. Chodziło bowiem o odciążenie świątyni sanktuaryjnej ze względu na duży napływ pielgrzymów na przełomie XVII i XVIII w. Kościół jest obiektem w jednonawowym, w stylu barokowym.
Zdjęcia wykonane 22.07.2012r., 16.09.2012r.
Radziejowice – kościół murowany p.w. św. Kazimierza.
Parafia św. Kazimierza, erygowana prawdopodobnie w 1787 r.
Rys historyczny: Przez długi czas, tj. od początku jej utworzenia w XIV w., wieś Radziejowice należała do parafii Mszczonów. Parafia została tutaj erygowana prawdopodobnie w 1787 r., choć niektórzy historycy twierdzą, że ustanowił ją arcybiskup metropolita warszawski Wojciech Skarszewski w 1826 r. Za pierwszą hipotezą przemawia dekret arcybiskupa metropolity warszawskiego Szczepana Hołowczyca z 20 grudnia 1821 r. o nadaniu odpustów, w którym kościół w Radziejowicach nazwany jest parafialnym.
Obecny kościół p.w. św. Kazimierza królewicza, fundacji Anny z ossolińskich, Kazimierza Krasińskiego, oboźnego wielkiego koronnego i Józefa Wawrzyńca Krasińskiego, senatora i kasztelana Królestwa Polskiego, został wzniesiony w latach 1820-1822. Stanowi on realizację projektu Jakuba Kubickiego, nadwornego architekta króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jest to klasycystyczna budowla, obejmująca ośmioboczną nawę przesklepioną kopułą i dwa ryzality, w których znajdują się kruchta i prezbiterium. W rogu placu kościelnego wznosi się murowana, klasycystyczna dzwonnica z czasu budowy świątyni. Centralne miejsce ściany ołtarzowej zajmuje potężny krzyż z figurą ukrzyżowanego Chrystusa. Na ścianach bocznych prezbiterium wiszą obrazy ze scenami ofiarowania Jezusa w świątyni i Sądu ostatecznego. Iluzjonistyczne ołtarze boczne poświęcone są Matce Bożej i Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Są na nich herby fundatorów kościoła: Topór – rodu Ossolińskich i Ślepowron – Krasińskich. Na chórze zainstalowane są zabytkowe organy z ok. 1820 r., odnowione dzięki pomocy śpiewaczki operowej Teresy Żylis-Gary. Wystrój kościoła dopełniają: ambona, chrzcielnica, obrazy stacji Drogi Krzyżowej, feretrony, liczne obrazy religijne i epitafia. Okna zdobią kompozycje kolorowych szybek.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii:
Adamów Parcel, Budy Nowe, Budy Stare, Kamionka, Korytów, Krze Nowe, Radziejowice, Słabomierz, Tartak, Zboiska
Zdjęcia wykonane 03.06.2007r., 10.11.2011r.
Rawa Maz – kościół ewangelicki murowany.
Rys historyczny: Koniec XVIII i pierwsza połowa XIX wieku przyniosły na ziemiach polskich ożywiony ruch osadniczy. Powstały wtedy nowe miasta i osiedla przemysłowe, zakładano nowe wsie. wśród osadników przybyłych z przeludnionego zachodu Europy znajdowała się także ludność wyznania ewangelickiego. Zazwyczaj w poszukiwaniu nowej ojczyzny osiedlali się większymi grupami w miastach bądź tworzyli oddzielne kolonie wiejskie. Na zasiedlonych terenach częstokroć brak było parafii ewangelickich, a tym samym opieka duszpasterska nad nowo przybyłymi była utrudniona czy wręcz niemożliwa. Chcieli oni jednak pozostać wierni wierze ojców, dlatego rychło po osiedleniu się rozpoczynali starania o zakładanie szkół i parafii ewangelickich.
Tak było też w Rawie oraz w jej bliższych i dalszych okolicach. Z początkiem XIX wieku osiedlili się ewangelicy – tkacze w samej Rawie, powstały też wiejskie kolonie: Franciszkanów (1800), Strobów (1800), Kochanów i Brzozów (1802). Nieco później (ok. 1820) założono następne kolonie ewangelickie w tych okolicach: Annosław, Kaleń, Łochów, Raducz, Stanisławów, Studzianki i Franopol. Zaistniała konieczność zapewnienia tym wszystkim ewangelikom odpowiedniej opieki duszpasterskiej. Wobec braku w pobliżu parafii ewangelickiej jedynie założenie jej w Rawie Mazowieckiej mogło ten problem rozwiązać.
W roku 1821 pragnienia i dążenia 314 rodzin ewangelickich Rawy i okolicy przybrały konkretne kształty. Wybrano nieformalną radę parafialną, która miała reprezentować ewangelików rawskich wobec władz państwowych.
W jej skład weszli: aptekarz Daniel Jende, burmistrz Rawy – Rutkowski, Jan Kinastowski, Leopold Gorgas i Fryderyk Eckhold. Wystąpiono też do władz państwowych o oddanie ewangelikom ruin katolickiego kościoła Św. Ducha w Rawie. Po pięciu latach starań ewangelicy uzyskali je wraz z należącym do nich terenem za sumę 1200 złotych polskich. Podjęto natychmiast odbudowę i zajęto się wyposażeniem tego kościoła. Mimo poważnych trudności już w roku 1828 za sumę 24 860 złotych kościół został odbudowany, a w następnym roku rząd formalnie zatwierdził istnienie Ewangelicko-Augsburskiej Parafii w Rawie Mazowieckiej. Wybudowano też drewnianą plebanię z mieszkaniem dla księdza i kantora.
Następne lata to okres stopniowego rozwoju Parafii i jej stabilizacji. Działalność Parafii utrudniał fakt, że stanowisko proboszcza często wakowało. W latach 1909–1929 parafia kierowana była przez administratorów – proboszczów sąsiednich, dość odległych parafii w Tomaszowie Mazowieckim, Brzezinach czy Łowiczu.
Około roku 1860 Parafia w Rawie liczyła 3500 dusz. Na jej terenie zorganizowano 18 szkół ewangelickich, do których w tym czasie uczęszczało 540 dzieci. W szkołach tych odbywały się też nabożeństwa. Poszczególne kolonie oprócz szkół miały także swoje cmentarze, których było na terenie Parafii także 18. W roku 1860 wybudowano murowaną plebanię, a dwa lata później przeprowadzono remont kościoła.
Parafia w Rawie poważnie ucierpiała podczas I wojny światowej; kościół i plebania zostały poważnie uszkodzone, wielu parafian zostało deportowanych w głąb Rosji, a ich domy i gospodarstwa uległy zniszczeniu podczas działań wojennych. Wielu z nich nie powróciło już z wojennej tułaczki i liczba dusz spadła w roku 1923 do 3000. Istniejące trudności były tym większe, że dopiero od roku 1929 miała Rawa znowu własnego proboszcza. Dopiero więc od tego roku prace remontowe na plebanii i w kościele nabrały tempa. Ożywiło się też życie religijne, m.in. powstał chór parafialny i orkiestra puzonistów.
Szczególne ożywienie w życiu Parafii wywołał obchód 100-lecia jej istnienia. Obchodzono go z dwuletnim opóźnieniem – 31 maja 1931 roku z udziałem między innymi ks. bp. dr. J. Burschego i ks. superintendentów: A. Schoeneicha i J. Dietricha.
Na tę rocznicę wyremontowano kościół, wybudowano nową wieżę kościelną, ufundowano dwa dzwony i wyposażono na nowo wnętrze kościoła. Przy tej okazji dała o sobie znać znaczna ofiarność ewangelików rawskich.
Pomyślny rozwój Parafii został przerwany przez II wojnę światową. Zdziesiątkowała ona zbór i spowodowała znaczne straty w majątku parafialnym. Kościół został w roku 1945 zbombardowany; pracę parafialną utrudniał brak miejscowego duchownego i zakwestionowanie praw Parafii co do jej majątku, w szczególności plebanii i kościoła.
Ewangelicy z Rawy i okolicy przez siedem lat po wojnie uczęszczali na nabożeństwa do odległego o 34 kilometry Tomaszowa Mazowieckiego. Tam też byli chrzczeni, konfirmowani, tam udzielano im ślubu itp. Ówczesny proboszcz Parafii tomaszowskiej ks. dr Woldemar Gastpary został też administratorem Parafii w Rawie. Jego wysiłkom Parafia ta zawdzięcza odzyskanie na drodze sądowej kościoła i plebanii wraz z należącymi do nich gruntami, a także odbudowę kościoła Św. Ducha. 12 czerwca 1952 roku odbyło się pierwsze nabożeństwo i poświęcenie odbudowanego kościoła przez ks. bp. Karola Kotulę. Było to wielkie wydarzenie dla liczącej wtedy jeszcze ponad czterysta dusz Parafii.
Od 2014 roku nabożeństwa w Rawie odbywają się co tydzień (w 1, 2, 3 i 4 niedzielę miesiąca o godz. 14:00).
Zdjęcia wykonane 31.12.2006r.
Rawa Mazowiecka – kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, erygowana w drugiej połowie XII w.
Rys historyczny: Pierwsza parafia w Rawie Mazowieckiej założona została w drugiej połowie XII w., prawdopodobnie przez księcia mazowieckiego Ziemowita I. Pierwszy kościół parafialny, p.w. św. Piotra Apostoła, został konsekrowany w 1160 r. W połowie XV w. zastąpił go drugi, p.w. świętych Apostołów Piotra i Pawła. Na początku XVI w. (przed 1526 r.) duszpasterzowało
przy nim czterech kapłanów (proboszcz i trzech wikariuszy). W 1638 r. erygowano tu prepozyturę parafialną z kolegium mansjonarzy, która z czasem upadła, bowiem wizytujący parafię w 1762 r. archidiakon łowicki już o niej nie wspomina. Murowany kościół, wyposażony w siedem ołtarzy, był wówczas w opłakanym stanie i chylił się ku upadkowi, a duszpasterzował przy nim tylko proboszcz z wikariuszem.
Od 1374 r., z fundacji miejscowego mieszczanina Mikołaja Paczotki, na terenie parafii przez cały okres staropolski (do 1823 r.) istniała prepozytura szpitalna Świętego Ducha, najstarsza znana kościelna fundacja szpitalna na terenie diecezji łowickiej (erygowana w 1378 r., a zatwierdzona rok później przez arcybiskupa metropolitę gnieźnieńskiego Jana Suchywilka). Na mocy dokumentu fundacyjnego z 27 X 1374 r., wystawionego przez księcia Ziemowita III, opiekę duszpasterską nad jej pensjonariuszami sprawowali benedyktyni z klasztoru św. Wojciecha w Płocku. Przytułek zamieszkiwało średnio sześciu pensjonariuszy-bezdomnych. Prepozytura posiadała własną kaplicę, którą w XVII w. rozbudowano do formy murowanego kościoła z trzema ołtarzami, konsekrowanego w 1669 r. przez biskupa kijowskiego Tomasza Ujejskiego. W 1826 r. zrujnowany kościół przekazano ewangelikom, którzy dwa lata później zakończyli jego odbudowę, połączoną z rozbudową. W tym samym roku przy kościele dokonano erekcji rawskiej parafii ewangelicko-augsburskiej, istniejącej do dziś.
Na terenie parafii, na przedmieściu Boguskim, znajdował się także kościół p.w. św. Stanisława biskupa, fundowany ok. 1520 r. przez burmistrza rawskiego Marcina Znosko z żoną Anną. Przy kościele, tak jak przy innych świątyniach, znajdował się cmentarz. Przez trzy wieki grzebani tu byli wierni, aż do roku 1824, kiedy rozebrano kościół i wybudowano w tym miejscu osadę rzemieślniczą.
16 VIII 1612 r. przybyli do Rawy Mazowieckiej jezuici, sprowadzeni przez biskupa łuckiego Pawła Wołuckiego (od 1616 r. biskupa kujawsko-pomorskiego). Początkowo zamieszkali przy miejscowym kościele. Potem, z polecenia biskupa, jego brat Stanisław Wołucki, starosta rawski, wybudował dla zakonników na terenie parafii pierwszą drewnianą kaplicę, a przy niej drewniane
budynki (m.in. szkołę). Drugi etap budowy trwał w latach 1630-1642 i dzięki donacjom okolicznej szlachty wzniesiono murowane kolegium i drewniany kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. 18 V 1693 r. arcybiskup metropolita lwowski Konstanty Lipski dokonał uroczystego poświęcenia kamienia węgielnego pod nowy, murowany kościół. Na skutek braku funduszów, wojen, zarazy i biedy w mieście, budowa świątyni trwała z przerwami aż do roku 1730. Wtedy, 12 marca, jej uroczystej konsekracji p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny dokonał arcybiskup metropolita gnieźnieński Teodor Potocki, prymas Polski. W następnych latach (1730-1743) kościół wyposażono w ołtarze i ambonę, której wzór wzięto z kościoła jezuickiego we Wrocławiu. Na skutek kasaty Towarzystwa Jezusowego przez papieża Klemensa XIV w 1773 r. świątynię i kolegium przejęli najpierw pijarzy, a następnie, w 1780 r., Zakon Kanoników Regularnych Grobu Bożego w Polsce – Bożogrobcy Miechowscy (miechowici), którzy szukając dla siebie nowych form działalności próbowali zająć się również nauczaniem. Gdy Bożogrobcy, podporządkowując się ukazowi carskiemu kasującemu zakon, opuścili Rawę Mazowiecką w 1820 r., opiekę nad kościołem przejęli księża diecezjalni, przenosząc do niego siedzibę parafii, która pozostaje tu do dzisiaj.
Kościół wzniesiono w stylu baroku jezuickiego. Tworzy go nawa główna, zamknięta wielobocznym prezbiterium, wąskie nawy boczne z emporami na piętrze i zakrystia połączona korytarzem z plebanią (dawnym klasztorem). Nad wejściem góruje balkon chóru muzyczne go z rokokowym kartuszem na balustradzie. We wnętrzu kościoła, zdobionego polichromią, jest siedem osiemnastowiecznych barokowych ołtarzy. Ołtarz główny, w absydzie prezbiterium, mieści obraz Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z 1857 r. Ściany boczne prezbiterium zdobią malowidła przedstawiające Przemienienie Pańskie i Matkę Bożą Częstochowską. Tuż przy balustradzie usytuowano ołtarz boczny z obrazem św. Stanisława biskupa. W lewej nawie bocznej stoją ołtarze Matki Bożej Częstochowskiej i św. Stanisława Kostki, w prawej – św. Maksymiliana, św. Anny Samotrzeciej i Chrystusa Ukrzyżowanego. Zabytkowa jest także gotycka chrzcielnica z dawnego kościoła farnego, wykonana w końcu XIV w. z brązu. Pod kościołem mieszczą się krypty. Do budynku przylega klasycystyczna dzwonnica.
Biskup łowicki Andrzej F. Dziuba, dekretem z dnia 29 X 2015 r. zdecydował, że w kościele parafialnym w Rawie Mazowieckiej na czas Jubileuszowego Roku Miłosierdzia została otwarta Brama Miłosierdzia.
Miasteczko Krwi Chrystusa w Chrustach
Na terenie parafii, w Chrustach koło Rawy Mazowieckiej, w 1993 r. osiedliły się Siostry Misjonarki Krwi Chrystusa, założone w Polsce w 1987 r. Miejsce to otrzymało nazwę Miasteczka Krwi Chrystusa. Początkowo siostry prowadziły tu działalność charytatywną. W Rodzinnym ośrodku Formacji Chrześcijańskiej znalazło pomoc i schronienie wiele osób świeckich z różnymi problemami. Od 2003 r. mieści się tu Dom Generalny Sióstr Misjonarek Krwi Chrystusa. Na terenie Miasteczka znajduje się również Erem Maryi „Brama Nieba”, zamieszkiwany przez pierwszego diecezjalnego pustelnika, ks. Leszka Niewiadomskiego, będącego jednocześnie kapelanem sióstr. Miasteczko Krwi Chrystusa jest centrum duchowości Stowarzyszenia. Regularnie są w nim organizowane dni skupienia i rekolekcje dla dzieci, młodzieży i dorosłych.
Opracował: ks. kan. dr Paweł Staniszewski
Miejscowości należące do parafii:
Wsie: Chrusty, Głuchówek Kolonia, Huta Wałowska, Janolin, Kolonia Wałowice, Leopoldów, Lutkówka, Niwna, Pasieka Wałowska, Podlas, Stary Dwór, Sucha, Ścieki, Wałowice
Ulice: Akacjowa, Armii Krajowej, Browarna, Brzechwy, Chmielna, Cmentarna, Dąbrowskiej, Dolna, Fredry, Górna, Jasińskiego, Jeżowska, Kaczeńcowa, Kochanowskiego, Kolejowa, Konopnickiej, Konstytucji 3 Maja, Kościuszki, Krakowska (numery parzyste), Księże Domki, Laskowa, Łowicka, Makuszyńskiego, Mickiewicza, Murarska, Niepodległości (numery 1-7, 11), Niwna, Nowa, Ogrodowa, Orzechowa, Orzeszkowej, Osada, Parkowa, Piaskowa, Pl. Piłsudskiego (numery 1-8, 10-16), Piwna, Podmiejska, Polna, Południowa, Prusa, Sienkiewicza, Przemysłowa, Przechodnia, Różana, Sadowa, Skierniewicka, Słowackiego, Solidarności, Tatar, Tomaszowska, Tulipanowa, Tuwima, Wierzbowa, Willowa, Wiśniowa, Pl. Wolności, Kard. Stefana Wyszyńskiego, Wyzwolenia, Zapolskiej, Zielona, Zwolińskiego, Żeromskiego, Żmichowskiej, 1 Maja
Zdjęcia wykonane 27.08.2006r., 13.09.2011r.
